کمبود آهن خون که رایج ترین اختلال تغذیه‌ای در جهان است، در صورتی ایجاد می‌شود که در بدن شما آهن کافی وجود نداشته باشد. آهن یک ماده معدنی ضروری برای بدن انسان است. این ماده از انتقال اکسیژن در خون حمایت می کند. همچنین، برای رشد و کارکرد صحیح سلول‌ها و تولید بعضی هورمون‌ها و بافت‌ها نیز ضروری می باشد. نقش اصلی آهن، شرکت در ساخت پروتئینی به نام هموگلوبین است. هموگلوبین اکسیژن موجود در خون را از ریه‌ها به تمام سلول‌های بدن منتقل می کند تا عملکرد درستی داشته باشند.
نکته مهم آن است که میزان آهن در بدن باید متعادل باشد. اگر کم باشد ممکن است دچار کم‌خونی شوید و اگر مقدار زیادی آهن جذب شود، احتمال مسمومیت وجود دارد.
چگونه آهن مورد نیاز را تأمین کنیم؟
از غذاهای متنوع می توان آهن مورد نیاز را تامین کرد؛ مانند: گوشت، ماهی، زرده تخم مرغ، جگر، حبوبات و… . کم خونی فقر آهن می تواند به دلیل گیاهخواری، تغذیه نادرست و کافی نبودن جذب آهن در غذاهای مصرفی ایجاد شود.
مصرف همزمان آهن با داروهای ضد‌اسید معده، جذب آن را کاهش می‌دهد. همچنین مصرف همزمان آهن با شیر و لبنیات، مکمل کلسیم و منیزیم، غلات، قهوه و چای، توت‌فرنگی و طالبی توصیه نمی‌شود. اما مصرف همزمان آهن با ویتامین ث، باعث جذب بهتر آن می شود. فرآیند جذب آهن به محیط اسیدی معده نیاز دارد.
علائم فقر آهن خون چیست؟
فقر آهن را در مرحله اول و قبل از آزمایش خون، از روی نشانه‌هایی می توان تشخیص داد. هنگامی که هموگلوبین کافی در خون وجود نداشته باشد، فقر آهن اتفاق می افتد. شایع ترین علائم کم خونی عبارت اند از:
- احساس خستگی
- سرگیجه و سردرد
- رنگ پریدگی
- تنگی نفس
- تپش قلب
- عدم تمرکز
- ریزش مو
دلایل فقر آهن
- رژیم غذایی: بدن شما آهن را ذخیره می کند اما نمی‌تواند آن را بسازد. در نتیجه شما باید آهن بدن خود را از طریق تغذیه تأمین کنید. کودکان، نوجوانان (به ویژه دختران)، زنان در دوره‌های قاعدگی، بارداری و شیردهی به آهن بیشتری نیاز دارند. نوزادان تا یک سالگی به شیر مادر یا شیر خشک غنی شده با آهن احتیاج دارند. همچنین افرادی که از رژیم های گیاهخواری یا وگان پیروی می کنند، بیشتر در معرض فقر آهن هستند.
- مشکل جذب آهن: آهن موجود در غذا از طریق معده و روده جذب می‌شود، اما برخی شرایط مانند بیماری سلیاک، بر میزان جذب آهن تأثیر دارد. جراحی معده نیز می‌تواند بر مقدار آهنی که بدن جذب می کند، تاثیر بگذارد.
- از دست دادن خون: زمانی که در اثر هر نوع خونریزی مقداری خون از دست می‌دهید، درواقع مقداری آهن را نیز از دست می‌دهید که می تواند به دلایل متفاوتی مانند خونریزی در معده یا روده و قاعدگی‌های سنگین باشد. همین طور ممکن است به مصرف داروهایی مانند آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی، زخم، پولیپ روده یا سرطان مرتبط باشد. دلایل دیگری هم وجود دارد، مثل از دست دادن خون در اثر جراحی، اهدای خون بیش از اندازه، برخی بیماری‌های روده مانند بیماری التهابی روده و عفونت یا انگل‌هایی مانند کرم قلاب‌دار.
درمان فقر آهن
اگر فکر می کنید علائم یا نشانه های فقر آهن دارید، باید با پزشک خود مشورت نمایید. با یک آزمایش خون ساده مشخص می شود که به کم خونی مبتلا هستید یا خیر.
در صورت تایید پزشک، با افزایش مصرف آهن در برنامه غذایی یا مکمل های آهن، به راحتی درمان خواهید شد.
- غذاهای سرشار از آهن بخورید.
- غذاهای حاوی ویتامین C که به جذب آهن کمک می کنند مصرف کنید.
- مقدار غذاهایی را که باعث دفع آهن می شود کم کنید. مانند: فیبر، کلسیم، چای، قهوه
- سبزیجات پربرگ و سبز تیره مانند اسفناج
- گوشت قرمز
- حبوبات و غلات
- مکمل آهن
مهم‌تر از هرچیزی درمورد کمبود آهن خون، بحث پیشگیری است. تقریباً همه می‌توانند با مصرف مقدار مناسبی از آهن در رژیم غذایی خود، از کمبود آهن پیشگیری نمایند. در این زمینه خوب است بدانید روزانه به چه میزان آهن احتیاج دارید، بهترین منابع آهن کدام غذاها هستند و چگونه از آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
